Çocuğun Ergenliğe Girdiğini Nasıl Anlarız?

Ergenlik dönemi, insan gelişimindeki en hızlı iki büyüme evresinden birini oluşturur. Ergenlik, biyolojik değişimle başlar; bedensel, zihinsel ve ruhsal gelişimle son bulur. Ergenin bedensel gelişimi denildiğinde, beden yapısıyla ilgili olarak akla gelen en önemli gelişimler boy ve ağırlık artışı, iskelet ve kas gelişimidir. Bu dönemde el ve ayaklar, ardından kol ve bacaklar uzamaya başlar, kalçalar, göğüs kemikleri ve omuzlar genişler. Büyüme atılımı sırasında eller ve ayaklar bedenin diğer bölümlerine göre daha çabuk büyür, bu durum bir adaptasyon süreci gerektirdiğinden bu dönemde geçici bir sakarlık ve beceriksizlik hali görülebilir. Bu durum, birey değişen vücuduna uyum sağladığında ortadan kalkacaktır.

Ergenlik döneminde hormonal değişim ile birincil ve ikincil cinsel özelliklerle belirlenen cinsel olgunlaşma dikkat çekici hale gelir. Birincil cinsel özellikler üreme organlarındaki değişikliklerdir. İkinci özellikler ise bedenin değişmesi, büyümesi, sesin farklılaşması gibi değişimlerdir. Bu dönemde erkek ve kızlarda fertilite kazanımı olur ve cinsiyet farklılıkları belirgin hale gelir. Büyüme ve değişmeyle birlikte ergeni bekleyen en önemli görev değişen bedenin benimsenmesidir. Biyolojik farklılaşmayla birlikte hızla değişen ve kimi zaman hoşnut olunmayan beden, dışarıdan sağlanacak ilişki destekleriyle ruhsal bir yeniden inşa sürecine girecektir.

Beyin ergenlik döneminde dramatik bir değişim geçirir. İnsan beyni gelişimini ergenlikte tamamlar. Ergenlik döneminde, yeni hücre oluşumu, hücre kaybı, yeni yolakların oluşumu, dallanma ve budanmayı içeren pek çok süreç ile beyinde beyaz madde artarken, gri madde azalır. Beynin ön bölgesinde bulunan prefrontal korteks, karar verme, planlama ve strateji oluşturmada yardımcı olan bir yapıdır, duyguların kontrolünden sorumlu beyin sapıyla birlikte ergenlikte hızlı bir değişim sürecine girer. Duygusal iniş çıkışlar, öfke kontrolünün azalması, tahammülsüzlük ve egosantrizm (benmerkezcilik) kendini göstermeye başlar.

Ergenlikteki fiziksel ve biyolojik değişimle birlikte kendilik algısı yeni bir tasarıma dönüşür. Kimlik arayışının tetiklediği agresifleşme, bireyselleşme sürecinde ailenin doğrularını reddetme, kendi kararlarını verme isteği, sosyal olarak bir yer edinme arayışı, idol seçme ve model arama süreci gibi durumlar ilişkileri etkilemeye başlar. Bireyselleşme, ayrışma ve mahremiyetin önem kazanmasıyla daha fazla yalnız kalma isteği görülür.

Ebeveynlerin bu dönemde çocuklarındaki hızlı değişimin normal olduğunu kabul etmeleri, ancak çocuğun bu değişimlere uyum derecesini olabildiğince iyi takip etmeleri beklenmektedir. Hızlı büyüme ve değişme karşısında panikleyen ve uyum sağlamakta güçlük çeken çocuk her şeyden önce karşısında sakin ve kucaklayıcı bir aile görme ihtiyacındandır. Bu noktada ailenin dönemle ilgili bilgi sahibi olması çok önemlidir. Çocuğun kimlik bocalamalarına karşı destekleyici olmaktan uzak bir ebeveyn tutumu çocuğu daha da agresifleştirir ya da tamamen içe dönmesine neden olur. Aile sakin olmalı, gerekirse çocuğa doğru bir rehberlik süreci için destek almalıdır.

Ergen Terapisine ben katılabilecek miyim?

Ergen Terapisi temelde ergen ve ergen psikoloğu arasında yapılır. Ancak ergenlerle çalışırken ebeveynin de çocukları ile daha iyi bir ilişki geliştirmesi konusunda desteklenmesi ya da soruna yönelik uygun bir psikoeğitim alması gerekebilir. Bu gibi durumlarda danışanın da izni doğrultusunda ebeveynler bazı psikoterapi seanslarına davet edilebilir. Ancak, tıpkı diğer psikoterapi süreçlerinde olduğu gibi ergen terapisinde de gizlilik en temel etik ilkelerin başında gelmektedir ve bu görüşmeler ergenin psikoloğuna verdiği bilgilerin ailelere anlatıldığı bir seans gibi düşünülmemelidir.

Ergen Terapisi ne kadar sürer?

Psikoterapide süre bireyin sorunu, sorunun şiddeti, danışanın başa çıkma yöntemi, terapide kullanılan yöntem ve tekniklere göre değişiklik göstermektedir. Terapiye getirilen konuya bağlı olarak bazen birkaç seans yeterli olurken, bazı durumlarda uzun süreli ve düzenli terapi seansları gerekebilir.

Ergen terapisi problemin çözümüne yönelik olarak yapılandırılsa bile doğası gereği ergenin gelişimine odaklı olacaktır. Bu nedenle çözüme yönelik yapılan kısa aralıklı seanslardan sonra ergenin gelişimini desteklemek ve takibini yapmak amacıyla uzun süreli ve uzun aralıklarla yapılandırılacak şekilde bir planlama yapmak iyi olabilir.

Ergenlik çağı ne zaman başlar ve ne zaman sonlanır?

Ergenliğe giriş için kesin bir zaman dilimi olmasa da genel olarak kızlar 10-12 yaş arasında, erkekler ise 12-14 yaş arasında yaşlarında ergenliğe girerler. Yapılan araştırmalar %95 oranında bu yaş aralıkları arasında ergenliğin başladığını gösterse de geri kalan %5’lik dilimde daha erken ve daha geç ergenliğin başladığı da bilinmektedir. Ergenliğin erken ya da geç başlaması problem değildir.

Çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olan ergenliğin 22-24 yaşa kadar devam ettiği görülmektedir.

Ergen terapisine ne zaman gerek duyulur?

• Güncel sorun bir süredir devam ediyor ve ergenin ilişkilerini, okul başarısını ya da işlevselliğini etkiliyorsa,
• Zamanla azalmak yerine şiddetini artıyorsa vakit kaybetmeden bir uzmandan destek almak faydalı olabilir.

Ergen terapisinde yaş aralığı var mıdır?

Ergenlik döneminin başlangıç ve sonlanış süreci kişiden kişiye değişiklik gösterse de ergen terapisi için uygun yaş aralığı 12-18 yaş aralığı olarak nitelendirilmektedir. Özellikle erken yaşlarda iyi bir terapi yönlendirmesi için çocuğun bilişsel becerileri dikkatle değerlendirilmelidir.

Ergen terapistlerin seanslarda kullandıkları ekoller nelerdir?

Ergen terapisinde, ergenin yaşı, kişisel özellikleri ve ihtiyaçları, terapiye getirilen sorunun niteliği dikkate alınarak bilişsel davranışçı terapi, çözüm odaklı terapi, EMDR terapisi, grup terapisi ya da sanat terapisi gibi terapi yaklaşımlarından yararlanılabilir.